Kunst op de Hondsrug

 

Henk Hurenkamp, voorzitter van het Project Kunst op de Hondsrug, beet de spits af met een gedicht van Lucebert uit 1972:

 

                         PSALM VOOR NIEUWE GELOVIGEN

 

                         er zijn de stenen sprekend

                         er is een levend licht

                         op een gegeven teken

                         staan de sterren in evenwicht

 

                         de aarde als herboren

                         blijkt ons behouden huis

                         geen leven raakt verloren

                         verdwenen is het kruis

                         

                         ons oog zij steeds bewogen

                         door een ander levend oog

                         dat licht en opgetogen

                         ons leiden zal omhoog

                         eens in die hoogste veste

                         verblijven wij met dank

                         uw dienaar die ten leste

                         nog parfum puurt uit stank

 

Dit gedicht draagt een gevoel van religiositeit in zich, maar lijkt haast satirisch bedoeld. Toch neemt Lucebert de "nieuwe gelovigen", waarover hij het hier heeft, serieus. Het zijn mensen, die in volle ernst, maar ook met ongekende lichtheid het spel van de religie spelen. Ze geloven in van alles en nog wat: sprekende stenen, levende lichten, of wat nog meer. In feite zijn ze net zo gelovig en bijgelovig als de "oude gelovigen" in de kerk. Maar deze nieuwe gelovigen verlangen vurig naar een nieuwe wereld, zonder dogma's en vastgeroeste ideeën, net als Lucebert zelf, die in zijn werk vaak visioenen uitbeeldt van redding voor iedereen.

 

 

Hierna las Anke Kooiman een tweetal gedichten voor:

 

                         STEEN

 

                         Steen,

                         een harde stof met minerale samenstelling:

                         baksteen, beton, natuursteen

 

                         een los stuk daarvan, zie:

                         kinderkopje, zwerfsteen, kei - steen...

 

                         een stuk daarvan, gebruikt als bouwmateriaal

                         zie bouwsteen

 

                         een edelsteen, een hagelsteen, een dobbelsteen

                         een niersteen, blaassteen of galsteen

                                                                           

                         Het Steen,

                         een burcht in Antwerpen

 

                         een historisch Amerikaans motormerk

                         zie Steen - motorfiets

 

                         een pit van een steenvrucht

                         Jan Steen, Nederlands kunstschilder

 

                         Steen - rapper

                         Nederlandse rapper

 

Dit "gedicht", met waar acteertalent ten gehore gebracht, kreeg zijn anticlimax door de daarop volgende uitleg van de spreekster: Dit lijkt een gedicht, maar het is het niet... Het is gewoon een stukje uit Wikipedia!

 

Daarna volgde nog een gedicht van Willy Spillebeen (geb.1978), gevonden op internet onder het kopje: "Gedichten over stenen".

 

                         WOORDEN IN DE STROOM

 

                         Het kind dat keitjes

                         keilde in het water

                         zag: vliegende vissen

                         en 's avonds

                         kwam hij veilig weer thuis.

 

                         Ziek van liefde en schuld

                         gooide hij later

                         grote stenen uit.

                         Het water wolkte vol

                         modder

                         De stenen vormden geen

                         brug.

                         Hij vond zichzelf

                         niet terug.

 

                         Nu staande aan de oever

                         tegen de stroom in

                         en de vertroebeling

                         spuw ik kringetjes

                         als een kind.

                         Zuiverend zout.

                         Even een teken

                         van leven.

 

 

Als derde en laatste verscheen Marianne van Albada op het toneel.

Ze had een heel aantal jaargangen "Poëziekalender" doorgespit, op zoek naar een gedicht over stenen, maar vond er eigenlijk geen, die het thema STENEN recht deed. Eén was er, waarin het woord steen voorkwam, maar dat bleek te gaan over een grafsteen op een kerkhof. Steen als symbool voor de dood.

Het lijkt haast of er buiten Drenthe (waar vermoedelijk de meeste dichters wonen) geen stenen bestaan, die inspireren tot een gedicht.

 

Eigenlijk is Drenthe de enige provincie in Nederland, die rijk is aan stenen. In Drenthe vind je de hunebedden, opgebouwd uit stenen die in de voorlaatste ijstijd vanuit Scandinavië hierheen gevoerd werden.

Drenthe is ook de provincie, waar de mensen in de 18e eeuw stenen uit de grond groeven om wegen of dijken mee te plaveien. Arme arbeiders, die zo een centje bijverdienden. "Stenen roden", heette die tak van industrie.

 

Harm Tiesing, een boerenzoon, geboren in 1850, die veel heeft opgeschreven over gewoontes en gebruiken in het oude Drenthe, vertelt, dat men vroeger geloofde dat de stenen in de grond groeiden. Je kon het met je eigen ogen zien, want als je stenen opgroef uit de aarde zaten de worteltjes er nog aan...

 

Naar die tijds-sfeer verwijst vermoedelijk het volgende gedicht van Willem van Toorn (geboren 1935) over DRENTHE. Het enige gedicht dat Marianne over het onderwerp stenen had kunnen vinden...
Het laat de Drenthen zien in hun afzondering, nog vergroeid met het verleden, zich veilig wanend in hun eigen wereld. Maar langzaam, stap voor stap, komt de moderne tijd met al zijn lawaai en honger naar ruimte, dichter en dichterbij...

 

 

                         DE 17 PROVINCIËN
                         DRENTHE

 

                         Deze rapen nog stenen,
                         lezend met oude vingers
                         in de breuktekeningen
                         de heldere taal van regen,
                         witte beten van de winter.

 

                         Kijken op naar vliegtuigen,
                         luisterend als naar trekvogels
                         van onrust, de bodemloze
                         hemel bekrassend, ten dode
                         afdalend in de ruimte.

 

                         Vouwen het licht om zich dicht
                         als bomen hun schors en slapen
                         met korrelogen van aarde
                         droomloos in hun hooien vacht.

 

                         En heimelijk sluipt iedere nacht
                         de honger van de stad een stap nader.

 

Omdat het onderwerp, dat Kunst op de Hondsrug dit jaar had gekozen

(MUZIEK en TAAL, met als thema: STENEN), haar intrigeerde, en ze zelf eigenlijk niet goed de verbinding kon maken tussen muziek en stenen, besloot Marianne een poging te wagen die onbestemde gevoelens vast te leggen in een gedicht.

Met het voordragen van dit gedicht werd het poëzie-podium afgesloten en de weg vrijgemaakt voor het optreden van de beide musici.

 

                         MUZIEK EN STENEN

 

                         Wezensvreemd
                         zijn muziek en stenen.
                         Miljoenen jaren verwijderd
                         van elkaar.

 

                         Muziek is beweging,
                         golving, rilling,
                         vluchtig als de wind
                         die haar klanken verder draagt.

 

                         De steen,
                         bewegingloos in zichzelf verzonken,
                         dempt alle trilling,
                         absorbeert in haar wezen alle geluid.

 

                         Muziek beroert ons hart:
                         wekt lach en tranen,
                         hemelse klanken...
                         Maar onbewogen is het hart van steen.

 

                         Stenen
                         zijn gestolde klanken
                         uit een ver verleden
                         toen de aarde werd gevormd.
                         Massief en zwijgend
                         doorstaan ze de eeuwen,
                         trotseren onaangedaan
                         de golven der tijd.

 

                         Muziek
                         is de storm
                         die langs de rotswand fluit.
                         Muziek
                         is de wind
                         die door de bomen ruist.
                         Het kolkende water
                         dat in de bergbeek bruist.
                         Het rollen van keien,
                         tot grind vergruisd.
                         De branding op het strand
                         die steen vermaalt tot zand.

 

                         Stormen van geluid
                         zijn aan de steen voorbij gegaan
                         voor hij uiteenvalt
                         in steeds kleinere brokken.
                         Gewenteld, gebroken,
                         geslepen, geschuurd,
                         tot zon, wind en water
                         hun werk hebben gedaan

 

                         De rots verpulverd
                         tot gruis, zand en klei.
                         Vruchtbare bodem,
                         waar zaden kiemen,
                         bomen verrijzen,
                         dieren grazen,
                         vogels zingen,
                         mensen leven,
                         instrumenten bouwen,
                         muziek doen klinken
                         op de wind.

 

 

                         Ja, wezensvreemd
                         zijn muziek en stenen.
                         Tegenpolen
                         van energie.

 

                         Hoe groter steen,
                         hoe minder trilling.
                         Hoe kleiner steen,
                         hoe meer muziek.