Zwerfstenen in Haren en verder op de Hondsrug
Lezing door Harry Huisman, petroloog en oud conservator van het Natuurmuseum Groningen.
Hunebedstenen, de grote keien naast de uitrit, de losse stenen in onze tuinen, we hebben er in Haren zo veel van, dat we er niet bij stilstaan. Toch hebben ze een indrukwekkende geschiedenis achter de rug. Bij miljoenen zijn ze tijdens de voorlaatste ijstijd met het landijs mee uit Scandinavië naar het zuiden komen afzakken. Geen wonder dat men wel eens spreekt van de ‘grootste transportonderneming aller tijden’.
Hoe en wanneer de Drentse keien hier gekomen zijn, is pas sinds de vorige eeuw bekend. Voordien had men geen idee van de herkomst. Immers harde rotsen zijn in Nederland op een paar uitzonderingen na niet bekend; laat staan bergen van graniet. Terwijl dat nu juist het gesteente is waar de meeste van de grote zwerfstenen uit bestaan. Geen wonder dus dat men vroeger al naar de rotsen heeft gezocht waar de stenen van afkomstig konden zijn.
Pas na het ontdekken van opvallend parallelle krassen op kalksteenrotsen in de buurt van Berlijn drong het besef door dat Noordwest-Europa in het verleden door gletsjers bedekt is geweest. Eindelijk had men een verklaring voor de dikke afzettingen van zand en leem in onze bodem en de miljoenen grotere en kleinere stenen daarin.
De zwerfstenen in Noord-Nederland en ook die in Haren zijn afkomstig uit Scandinavië. De harde rotsbodem daar bestaat uit oeroude gesteenten, die soms op tientallen kilometers diepte in de aardkorst ontstonden. Er moeten daar ooit hooggebergten hebben gelegen die door verwering allang weer verdwenen zijn. De 'wortels' van deze voormalige gebergten vormen het huidige landschap van Zweden en Finland.
Van overal in Scandinavië heeft het landijs destijds brokken gesteente naar ons land gevoerd. Vooral de noordelijke Hondsrug tussen Haren en Groningen is er uitermate rijk aan. Bij miljoenen zitten ze in de bodem, vooral granieten, maar ook bijzonder veel kalkstenen. Deze laatste bevatten prachtige fossielen uit een tijd ver achter ons, waarin koralen in grote aantallen de ondiepe tropische zeeën bedekten.
Over deze stenen in de bodem van Haren valt veel te vertellen. Een er van is bezig beroemd te worden. Hij is voor zover bekend uniek in Nederland. De grote kei staat sinds 1953 voor iedereen zichtbaar in het grasveld voor het sportpark aan de Onnerweg in Haren. Zijn belevenissen in de ijstijd en al die andere verhalen die daarmee samenhangen zijn het onderwerp van de lezing.